Het bijzondere levensverhaal van twee bewoners van ’t Hooge Nest | Auteur: Lin Jaldati | Uitgever: Boom | Nederlands | Hardcover | 30 januari 2025 | 632 pagina's

Danseres Lin Jaldati, de artiestennaam van Rebekka (Lien) Brilleslijper (1912-1988), groeit op in de vooroorlogse Amsterdamse Jodenbuurt met zijn armoede, maar ook zijn levendigheid en geborgenheid. De Berlijnse musicus Eberhard Rebling (1911-2008) is ooggetuige van de opkomst van Hitlers Derde Rijk.

De twee beginnende kunstenaars ontmoeten elkaar eind jaren dertig in Nederland en worden verliefd. In de Tweede Wereldoorlog gaan ze in het verzet, net als veel van hun Joodse en communistische vrienden. Noodgedwongen duiken ze met hun naaste familie onder in villa ’t Hooge Nest in Naarden. Daar worden ze verraden, waarna het Rebling lukt te ontkomen. Lin en haar zus Janny overleven Westerbork, Auschwitz en Bergen-Belsen. Hun ouders en broer niet, kampgenoten Margot en Anne Frank evenmin.

In mei 1945 vinden Jaldati en Rebling elkaar terug. Tijdens de Koude Oorlog beginnen ze een nieuw, muzikaal leven – vanaf 1952 in de DDR – met Jaldati als vertolkster en uiteindelijk de Grande Dame van het Jiddische lied, begeleid door Rebling op de piano.

Lied van verzet is het meeslepende levensverhaal van dit beroemde, gepassioneerde en daadkrachtige kunstenaarsechtpaar voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog.

Terug

Auteur: Roxane van Iperen | Uitgever: Rainbow | Nederlands | Paperback | 5 februari 2025 | 384 pagina's 

Een verhaal over moed, verraad en menselijkheid in barbaarse tijden

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de twee joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper actief in het verzet. Als het net zich rond hen begint te sluiten, moeten ze onderduiken. Ze komen terecht in 't Hooge Nest, een villa verscholen in de bossen van 't Gooi. Het huis zal onder hun leiding uitgroeien tot een van de grootste onderduikadressen in Nederland. Terwijl de laatste joden in het land worden opgejaagd gaat het leven van de onderduikers zo goed en kwaad als het gaat door, pal onder de neus van NSB-buren en nazikopstukken. Als het einde van de oorlog in zicht is, wordt het Nest verraden. Samen met de familie Frank belandt de familie Brilleslijper op het laatste transport naar Auschwitz.

Terug

Jodenbuurt - onderduik - geld en roem | Auteur: René Görtzen | Nederlands | Hardcover | 11 december 2024 | 800 pagina's 

Een Joods leven in de twintigste eeuw. Loe Lap (1914-1993) was een kleurrijke, bekende en invloedrijke man. Zijn dumpwinkels waren een groot succes. Loe Lap was zich als socialist bewust van de politieke, economische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en met name de steeds weer opborrelende antisemitische geluiden raakten hem. Meteen na de oorlog en ook later als ‘rijke Jood’ merkte hij dat de antisemitische stem niet versleten was maar alleen zachter klonk. Die ervaring droeg ertoe bij dat zijn laatste levensjaren beheerst werden door de oorlog die nooit ver weg was.

René Görtzen was de schoonzoon van Loe Lap. Met veel informatie van binnenuit schetst hij hoe Loe Lap in armoede opgroeide in de Jodenbuurt, in de oorlog drie jaar moest onderduiken en tientallen familieleden verloor, onder wie zijn ouders en broertje. Na de oorlog volgde een grillige bestaansopbouw en vanaf begin jaren zestig had hij zakelijke successen die hem landelijk bekend maakten. Hij was actief in de politiek (PVDA) en de voetballerij (Blauw-Wit en De Volewijckers), zette zich waar mogelijk in voor de schlemielen in onze samenleving en bouwde vriendschapsbanden op met een bonte schaar aan mensen,van haringboer tot minister.

Terug

Het verhaal van de man die de muzikale erfenis van concentratiekampslachtoffers veiligstelde |

Auteur: Makana Eyre | Nederlands | Paperback | 16 januari 2025 | 304 pagina's

Op een oktobernacht in 1942 beëindigden SS-bewakers in concentratiekamp Sachsenhausen met geweld een repetitie van een geheim Joods koor. Het gezelschap componeerde symfonieën, arrangeerde muziekstukken en trad regelmatig op. Muziek stelde hen in staat hun menselijkheid te behouden in meedogenloze omstandigheden. Velen in de groep overleefden die nacht niet, anderen werden een paar weken later gedeporteerd. Hun verhaal leeft voort dankzij Aleksander Kulisiewicz, een Poolse nationalist en amateurmuzikant die uitgroeide tot de bewaker van muziek en cultuur uit de concentratiekampen. Op basis van verhalen, getuigenissen en uitgebreid archiefonderzoek vertelt Geheugen, zing zijn wonderlijke verhaal.

Terug

Wanhoopsbrieven van Joodse vluchtelingen, 1938-1939 | Auteur: Willy Lindwer | Nederlands | Paperback | 21 januari 2025 | 224 pagina's

Jaren geleden vond documentairemaker Willy Lindwer bij het oud papier een bundel met tweehonderd brieven, die afkomstig bleken van vervolgde Joden uit Duitsland, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. Ze smeekten de Joodse gemeente in Amsterdam massaal om ze een uitweg te bieden, maar die kon niets voor ze betekenen. De landsgrenzen sloten zich eind jaren dertig meer en meer voor de Joden van Europa. De brieven schetsen een hartverscheurend beeld van hun levensbedreigende omstandigheden. Historica Aline Pennewaard onderzocht wat er met de schrijvers gebeurde nadat zij hun wanhoopsbrief hadden verstuurd. ‘Ik weet me geen raad’ toont een breed scala aan verhalen die op ingrijpende wijze inzichtelijk maken hoe dat in zijn werk ging. Lukte het ze om tijdig uit Europa weg te komen? Of vielen ze ten prooi aan de vernietigingsmachine van de nazi’s? In deze tijd, waarin vlucht en emigratie opnieuw centrale thema’s zijn in het maatschappelijk debat, maakt dit boek de menselijke kant van de zaak zichtbaar: een kant die helaas maar al te vaak wordt vergeten.

Terug

Hoe kinderen van overlevenden de Tweede Wereldoorlog met zich meedragen | Auteur: Saskia Goldschmidt | Nederlands | Hardcover | 17 januari 2025 | 208 pagina's 

Een aangrijpende bundel met persoonlijke verhalen over de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor latere generaties; verschijnt ter gelegenheid van 80 jaar vrijheid.

‘Als ik met mijn moeder door de Beethovenstraat liep wees ze voortdurend huizen en winkels aan; de mensen uit die winkel waren fout geweest, daar had een NSB’er gewoond, en daar had een Joods gezin ondergedoken gezeten dat uiteindelijk verraden was. Zo tekende ze in de stad een plattegrond van verraad voor me uit, een wereld vol gevaar met mensen die niet deugden.’ David Goudsmit

‘Als kind voelde ik dat er boven onze familie een wolk van verdriet hing. Op dagen dat een van haar vermoorde kinderen of kleinkinderen had moeten verjaren, leek er bij mijn oma een sluis open te gaan. Ze snoof, haar blik was donker. Maar op veel compassie kon ze niet rekenen. Op dergelijke momenten snauwden mijn tantes haar toe: “Sta toch niet zo te janken! Dan had je zelf in die trein moeten stappen.’’ Dan verstijfde ik; ik wist niet waar ik kijken moest.’ Simone Haller

‘Op een dag interviewde mijn nog jonge zoon Jaap mijn ouders en vroeg naar hun oorlogservaringen. Ze lieten hem de Jodensterren zien die ze destijds hadden moeten dragen. Jaap vroeg of hij ze op school mocht laten zien. Mijn vader antwoordde: “Ja hoor, neem ze maar mee. Wij hebben ze niet meer nodig.” Deze opmerking tekent de manier waarop bij ons thuis over de oorlog werd gesproken.’ Job Cohen

De tien persoonlijke verhalen in deze bundel geven de indringende belevenissen weer van mensen die bedreigd werden door uitsluiting, vervolging en moord in oorlogstijd. Ze laten zien hoe die ervaringen tot op de dag van vandaag doorwerken in de levens van hun kinderen en kleinkinderen. Vaak zijn de verhalen een overwinning op het zwijgen waarmee de kinderen van overlevenden opgroeiden, en wordt invoelbaar hoe naoorlogse generaties last kunnen hebben van een oorlog die ze niet zelf meemaakten.

Saskia Goldschmidt tekent, naast haar eigen verhaal, het verhaal op van Job Cohen, Alfred Edelstein, Naomi Ehrlich, David Goudsmit, Simone Haller, Gerrit Jan Weiler, Milja Willemse, Stanley Winnik en Daniella Zwaaf.

Terug

De val van een Rotterdamse verzetsmoeder | Auteur: Gerard Groeneveld | Uitgever: Boom | Nederlands | Paperback | 15 januari 2025 | 256 pagina's

Het dubbelleven van een gevallen 'soldatenmoeder'

Met een fraaie oorkonde en een gevelsteen werd Bertha Margaretha van der Hof-Kooijman na de oorlog gelauwerd als ‘de moeder van het Rotterdams verzet’. In illegale kringen leek de heroïsche reputatie van ‘tante Bertha ’onomstotelijk, vooral omdat in het laatste oorlogsjaar een uiterst gewelddadige knokploeg haar villa aan de Mecklenburglaan als uitvalsbasis voor overvallen en liquidaties gebruikte. Zelfs de plaatselijke autoriteiten roemden haar toewijding aan de illegaliteit. Maar al snel kwamen er barsten in het, zo bleek, voornamelijk door haarzelf opgepoetste imago. Tante Bertha zou geld en goederen die Joodse landgenoten haar tijdens de bezetting in bewaring hadden gegeven, verduisterd hebben. Ook zou ze Joden hebben beloofd naar Zwitserland of Engeland te helpen ontsnappen, om ze vervolgens in de handen van de Duitsers te spelen. Nog geen twee jaar na bevrijding zat de moeder van zeven kinderen achter de tralies, om een paar jaar later toch te worden vrijgesproken. In Tante Bertha. De val van een Rotterdamse verzetsmoeder ontrafelt Gerard Groeneveld het dubbelleven van tante Bertha en komt de waarheid eindelijk aan het licht.

Terug

Auteur: Steffie van den Oord | Nederlands | Paperback | 23 mei 2024 | 352 pagina's

In dit boek vertellen ruim twintig mannen en vrouwen hoe zij hun grote liefde ontmoetten – of verloren – tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het zijn verhalen die ze altijd hadden verzwegen, de geschiedenis was vaak te pijnlijk. Maar dankzij het verstrijken van de tijd en de nieuwsgierigheid van Steffie van den Oord konden ze er toch over praten. De geschiedenissen laten zien hoe mensen in moeilijke omstandigheden weten te overleven. En hoe gevoelens alles kunnen doorbreken – want wat betekenen ‘goed’ en ‘fout’ nog wanneer het gaat om de liefde?

Terug

De teruggave van bezittingen van Nederlandse gevangenen van concentratiekamp Neuengamme | Auteur: Erik Dijkstra | Nederlands | Hardcover | 11 oktober 2024 | 288 pagina's 

In het voorjaar van 1945 naderen de geallieerden het Duitse Rijk. De nationaalsocialisten proberen wanhopig alle sporen van hun gruweldaden uit te wissen. Te midden van deze chaos wordt in april 1945 het concentratiekamp Neuengamme ontruimd. De gevangenen worden op dodenmarsen gestuurd en de kamp­administratie wordt verbrand. De persoonlijke bezittingen van de gevangenen die bij binnenkomst in beslag waren genomen, worden samen met voorraden levensmiddelen en 2.600 angorakonijnen uit het kamp weggevoerd en in woonplaatsen van de SS-bewakers opgeslagen. Na de Duitse overgave wordt aangenomen dat de kisten met de bezittingen van de gevangenen zijn vernietigd. Een Belgische oud-gevangene en politiecommissaris betwijfelt dit en gaat op onderzoek uit. Uiteindelijk vindt hij in Lunden, de woonplaats van SS-Oberscharführer Franz Wulf, de houten kisten met circa 7.800 enveloppen met daarin de persoonlijke bezittingen. Deze worden door de Britse bezettingsmacht veiliggesteld en eind 1945 in het Duitse Husum geïnventariseerd. In de jaren 50 wordt een groot deel van de bezittingen teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren. Vanaf 1962 worden ongeveer 4.700 overgebleven enveloppen met bezittingen overgedragen aan Arolsen Archives, het grootste archief voor slachtoffers en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog. De #StolenMemory-campagne in 2016 van Arolsen Archives markeert het begin van een hernieuwde zoektocht naar de rechtmatige eigenaren van ongeveer 2.500 enveloppen met bezittingen. Door de toewijding van Arolsen Archives en met hulp van talloze vrijwilligers zijn vele bezittingen in de loop der jaren herenigd met de rechtmatige eige­naren, vaak familieleden van de slachtoffers. Deze emotionele reünie brengt niet alleen verloren voorwerpen terug, maar doet ook de herinneringen aan de slachtoffers herleven. Gestolen herinneringen vertelt over de reis die de bezittingen samen met hun eigenaren hebben afgelegd en illustreert hoe betekenisvol het is om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te blijven herinneren.

Terug

Onderwijs en indoctrinatie in Hitlers Duitsland | Auteur: Kevin Prenger | Nederlands | Paperback | 27 september 2024 | 288 pagina's 

Een boek met een waarschuwing voor deze tijd. De nazi-jeugd werd grootgebracht met anti-intellectualisme, ultranationalisme en feitenvrije haat. Tegenwoordig worden democratische samenlevingen hierdoor opnieuw bedreigd.

Al vroeg in de oorlog werd gewaarschuwd voor het gevaar van geradicaliseerde nazi-jeugd. In de laatste oorlogsmaanden verdedigden Duitse tieners hun verwoeste vaderland. Van jongs af aan was hen geleerd dat het hun roeping was te strijden en te sterven voor hun land en hun geadoreerde leider, Adolf Hitler.

Al in 1941 beschreef de Amerikaanse onderwijzer en journalist Gregor Ziemer hoe Duitse kinderen van hun geboorte tot hun volwassenwording onder controle stonden van de nazi-dictatuur. Hun hele opvoeding was erop gericht ze klaar te stomen om hun Führer te dienen. De jongens als soldaten in de strijd, de meisjes aan het thuisfront als moeders van toekomstige soldaten.

Geen schoolvak bleef bespaard van nazi-beïnvloeding. Daarnaast werden Duitse kinderen niet alleen met gedrukte media, muziek, radio en film, maar ook met poppenkastvoorstellingen, gezelschapsspellen en speelgoedsoldaatjes gewonnen voor het nationaal-socialistische gedachtengoed, de bijbehorende rassenwaan en oorlogsfanatisme.

Ook de toenmalige jongeren zelf komen aan het woord. En hoe verging het de Duitse jeugd na de ineenstorting van het Derde Rijk? Kwam Gregor Ziemers vrees uit dat de gehersenspoelde jongens en meisjes een bedreiging voor de rechtsstaat zouden vormen?

Terug

Hoe de laatste maanden van Kamp Vught vele honderden levens kostten | Auteur: Ad van Liempt | Nederlands | Paperback | 27 augustus 2024 | 296 pagina's 

Twee van de grootste oorlogsmisdaden die in Nederland werden gepleegd, vonden plaats in de laatste maanden van Kamp Vught. In juni 1944 werd begonnen met de executie van vele honderden verzetsmensen. Bij het opheffen van het kamp, begin september van dat jaar, besloten de nazi’s vervolgens alle nog levende gevangenen te deporteren naar de kampen Sachsenhausen en Ravensbrück. Meer dan de helft, rond de 1900 verzetslieden, zou uiteindelijk bezwijken. Tachtig jaar na dato reconstrueert Ad van Liempt aan de hand van talloze getuigenverklaringen en justitiële documenten de hel van die laatste maanden van Kamp Vught, het enige SS-concentratiekamp in Nederland. Van de executies en de ondraaglijke spanning in de ‘bunker’ tot aan de onmenselijke omstandigheden in de volgepakte goederenwagons en de zinloze, misdadige dodenmarsen. Wraak op het verzet is het aangrijpende verslag van een langgerekte massamoord op de Nederlanders die zich het felst en het hardnekkigst tegen de nazi’s hadden verzet. Het feit dat niemand van de verantwoordelijken hiervoor is gestraft, maakt deze pijnlijke geschiedenis nog extra wrang.

Terug

De tweestrijd van een Nederlandse zionist | Auteur: Hinke Piersma | Nederlands | Paperback | 27 augustus 2024 | 336 pagina's

De Joodse jurist David Simons (1904-1998) bewoog zich zijn hele leven ogenschijnlijk moeiteloos tussen twee werelden. Hij maakte al vóór de Tweede Wereldoorlog carrière in een niet-Joodse omgeving, daarbuiten zette hij zich, gedreven door zionistische idealen, in voor de Joodse gemeenschap. Met zijn gezin overleefde hij de Duitse bezetting onder bescherming van het departement van Binnenlandse Zaken.

Na de oorlog pakte hij zijn vooroorlogse leven weer op. ‘Vergeet de trieste dagen...’ schreef hij in maart 1945 aan zijn zuster in Engeland. In plaats van uren over de oorlogsjaren te praten was het beter om vooruit te kijken. Maar de verdrietige dagen van vervolging en verlies lieten zich niet wegwensen. Zijn echtgenote Ida, pianiste en schrijfster, leed eronder, en ook buiten de intimiteit van het eigen gezin was de oorlog nooit ver weg.

Hinke Piersma ging in dit boek de uitdaging aan om te schrijven over een man die weinig prijsgaf over zijn leven en zich zelden uit de tent liet lokken.

Terug

Nederlandse kastelen en landgoederen in de Tweede Wereldoorlog | Auteur: Elyze Storms-Smeets | Nederlands | Hardcover | 25 juli 2024 | 416 pagina's

Nederlandse landgoederen voor de oorlog, in bezettingstijd en tijdens de wederopbouw Wat was de rol van Nederlandse kastelen en buitenplaatsen tussen 1940 en 1945? Daarover gaat dit rijk geïllustreerde boek. Behalve mobilisatie en vordering, bespreekt het dagelijks leven, bescherming, schade, verwoesting en herdenken. Oorlog in Arcadië schijnt nieuw licht op een onbekend onderwerp. Vele eeuwen is het Nederlandse landschap beïnvloed door de aanwezigheid van grootgrondbezit van adel, stedelijke regenten en andere elite. Het zijn plekken die aangeduid werden als ‘Arcadië’, als paradijs op aarde. In de periode 1940-1945 werd alles anders. Nederlandse, Duitse en geallieerde legers vorderden een kastelen en landhuizen met hun boerderijen en gronden. De huizen werden gebruikt als militaire hoofdkwartieren, scholen, ziekenhuizen, weeshuizen en barakken. De landerijen werden benut voor houtoogst en de jacht. Soms lagen de landgoederen in de frontlinie en speelden zij maandenlang een militaire rol, zoals bij de Slag om Arnhem. Bunkers, loopgraven en geschutsopstellingen moesten de vijand op een afstand houden. De strijd zorgde voor beschadiging en soms vernietiging van het gebouwde en landschappelijke erfgoed. Op basis van nieuw onderzoek naar 1300 landgoederen weten we dat meer dan 90 landgoederen door het Nederlandse leger gebruikt werden tijdens de mobilisatie en 400 landgoederen gevorderd zijn door de Duitse bezetter voor uiteenlopende functies. Zo’n 105 kastelen en landhuizen werden compleet verwoest door oorlogsgeweld en honderden raakten licht tot zwaar beschadigd. Ook is gekeken naar het lot van Joodse buitenplaatsen, het dagelijkse leven op een landgoed en kasteeltoerisme in bezettingstijd en de wederopbouw van Arcadië na 1945.

Terug

Het waargebeurde verhaal van de meestgezochte nazi-arts ter wereld, die bijna 30 jaar anoniem in Zuid-Amerika leefde | Auteur: Betina Anton | Uitgever: Nieuw Amsterdam | Nederlands | Paperback | 24 juni 2024 | 304 pagina's

'Een ontluisterende inkijk in het leven van Mengele en zijn persoonlijkheid.' NRC

'Het definitieve boek over de meest perverse massamoordenaar van de twintigste eeuw.' Het Nieuwsblad

São Paulo, 1985. Betina Anton is zes jaar als haar kleuterjuf van de ene op de andere dag ontslagen wordt en uit haar leven verdwijnt. Juf Liselotte bleek goed bevriend te zijn geweest met Josef Mengele. Met een klein groepje bekenden had zij de kamparts van Auschwitz, berucht om zijn medische experimenten, geholpen om in Brazilië in het diepste geheim een nieuw leven op te bouwen. Dankzij hen kon hij contact onderhouden met zijn familie en vrienden in Duitsland, zonder ooit spijt te betuigen of afstand te doen van het nazi-gedachtegoed.

Op basis van interviews en talloze nieuwe bronnen reconstrueert de gerenommeerde Braziliaanse onderzoeksjournaliste Betina Anton het leven en de vlucht van Josef Mengele. Hoe wist hij 34 jaar lang uit handen van de Mossad en nazi-jagers te blijven? En wie zijn de mensen die hem hielpen en daarvoor bereid waren hun eigen leven te riskeren?

Terug

Het waargebeurde verhaal van een moedige leraar en zijn Joodse leerlingen | Auteur: Kathelijn Vervarcke | Nederlands | Paperback | 29 mei 2024 |232 pagina's

September 1945. De kuststad Oostende is onherkenbaar na vier jaren bezetting onder de Duitsers: huizen zijn verwoest door bombardementen, de kustlijn is bezaaid met verlaten bunkers en de prikkeldraad op het strand herinnert de inwoners aan de oorlogsjaren.

Emile Fryns, een tekenleraar en voormalig lid van het verzet, keert uit gevangenschap terug. Nauwelijks hersteld van de ontberingen die hij in de kampen moest ondergaan, verneemt Emile het overlijden van zijn collega en mede-verzetsstrijder Honoré Houvenaghel. Ook de banken van zijn zes Joodse leerlingen blijven leeg.

De tekenaar van het verzet vertelt het verhaal van de Joodse gemeenschap in Oostende en hoe een flamboyante tekenleraar geheime boodschappen in zijn werk verwerkte om aan de Britten over te maken.

Terug

Geschiedenis van de concentratiekampen in Europa tijdens WOII | Auteur: Annemie Reyntjens |  Uitgever: Borgerhoff & Lamberigts | Nederlands | Hardcover | 24 mei 2024 | 264 pagina's

Een uniek naslagwerk over alle grote nazi-concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog. Nooit is internationaal een uitgebreider historisch werk over dit thema verschenen. Het boek staat ook vol met getuigenissen en thematische onderwerpen die verband houden met de miljoenen Joden, Roma, homoseksuelen en anderen die in de kampen zijn omgekomen. De Kampen bevat ruim 600 foto's waarvan de meeste nooit in boekvorm zijn gepubliceerd en waarvan er vele pas in de afgelopen 10 jaar aan de oppervlakte zijn gekomen. Het boek behandelt de zes grote vernietigingskampen (Auschwitz-Birkenau, Belzec, Kulmhof, Majdanek, Sobibor, Treblinka), evenals de grote concentratie- en werkkampen zoals Buchenwald, Bergen-Belsen en Mauthausen.

Terug

Auteur: Etty Hillesum | Nederlands | Paperback | 25 april 2024 | 80 pagina's

Lees 'Twee brieven uit Westerbork', en vergeet ze nooit meer. Ze vormen een hoogtepunt binnen de literatuur die uit WOII is voortgekomen, en beschrijven het dieptepunt binnen de Nederlandse geschiedenis.

In twee lange brieven beschreef Etty Hillesum aan haar vrienden het leven in doorgangskamp Westerbork. Ze geven een zeldzaam beklemmend en indringend beeld van wat zich binnen de prikkeldraadomheining afspeelde: dramatisch, kleurrijk, bitter, intens. Met altijd op de achtergrond de angst voor de trein, die iedere dinsdag vertrok naar het oosten, naar een land waaruit iedereen vreesde niet meer terug te keren. Wie Twee brieven uit Westerbork leest, vergeet ze nooit meer. Ze vormen een hoogtepunt binnen de literatuur die uit de Tweede Wereldoorlog is voortgekomen, en beschrijven tegelijkertijd het dieptepunt binnen de Nederlandse geschiedenis: hoe meer dan honderdduizend Joden via Westerbork naar hun ondergang werden geleid.

Terug

Het waargebeurde verhaal van verzetsstrijder Corrie ten Boom, die tijdens de Tweede Wereldoorlog Joodse onderduikers in huis nam en daarna kamp Ravensbrück overleefde | Auteur: Larry Loftis | Uitgever: Boekerij | Nederlands | Paperback | 09 april 2024 | 336 pagina's

Het inspirerende, waargebeurde levensverhaal van verzetsstrijder Corrie ten Boom, die samen met haar familie onderdak bood aan onderduikers tijdens de Tweede Wereldoorlog en dat bijna met de dood moest bekopen

Corrie ten Boom groeit op in een eenvoudig gezin in Haarlem, een familie van horlogemakers. Bij het honderdjarig bestaan van het familiebedrijf wordt Corrie officieel de eerste vrouwelijke horlogemaker ooit. Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit en wordt Nederland bezet door de nazi’s. Wanneer steeds meer Joodse kennissen verdwijnen, laten de Ten Booms in 1943 in hun huis, een pandje in het historische stadscentrum, een speciale ruimte ontwerpen om mensen te laten onderduiken. Acht maanden lang weten ze een groot aantal van hen te redden, tot het gezin Ten Boom wordt verraden en opgepakt. Corrie en haar zus worden gedeporteerd naar concentratiekamp Ravensbrück. Als door een wonder overleeft Corrie het kamp, maar de meeste gezinsleden overleven de oorlog niet.

Hoewel Corrie getuige is geweest van onmenselijke wreedheden voelt ze geen wrok. Na de oorlog reist ze vrijwillig naar Duitsland om daar te spreken in kerken over wat haar is overkomen. Ruim dertig jaar lang, tot haar dood in 1983, verspreidt ze in ruim zestig landen haar boodschap van liefde, hoop en vergeving en wordt zo een bron van inspiratie voor velen. 

Terug

van een Rotterdamse zakenvrouw en moeder - 6 september 1939 - 7 mei 1945 | M.J.S. Tims-Brouwer | Nederlands | Hardcover | 224 pagina's

In 2022 vond Greet Tims het oorlogsdagboek van haar moeder terug, eerst alleen als scan gemaakt door het NIOD, waar de vier schriftjes met het dagboek in 1960 naartoe waren gestuurd; later werd het originele eerste schriftje in de familie teruggevonden. De vier schriftjes met het dagboek van Marie Tims-Brouwer zijn in deze uitgave integraal overgenomen, en aangevuld met beeldmateriaal en krantenknipsels uit die tijd, uit de collectie van dochter Greet Tims, zelf inmiddels 98 jaar. De verhalen die Marie Tims in de oorlog, in het geheim, in de schriftjes schreef, laten het beeld zien van een zakenvrouw uit Rotterdam die nagenoeg alles verloor bij het grote bombardement in mei 1940, maar die niet bij de pakken neerzat en samen met haar man haar gezin door de oorlog heen wist te loodsen. In het dagboek volgt de lezer alle emoties die de dreiging van de oorlog en de daaropvolgende bezetting van de Duitsers met zich meebrachten. Marie Tims en haar man bouwen na het bombardement nieuwe zaken op en verzetten zich hevig tegen de anti-Joodse maatregelen van de Duitsers. Ze moeten meerdere keren verhuizen en komen terecht in Scheveningen, Warmond bij Leiden, Rijswijk en Amsterdam. De bevrijding maken ze mee in Voorschoten. Met dit dagboek komen de oorlogsjaren in al hun facetten opnieuw tot leven, en worden de grote lijnen van de geschiedenis teruggebracht tot de menselijke dimensie. Dat maakt het des te indrukwekkender. Dochter Greet Tims transcribeerde alle dagboekpagina’s en bracht ze bijeen in deze uitgave, die door haar werd ingeleid en aangevuld met achtergrondinformatie.

Terug

Een familiekroniek | Auteur: Onno Blom | Nederlands | Paperback | 25 april 2024 | 320 pagina's

Onno Blom vertelt voor het eerst de verborgen geschiedenis die zijn familie verscheurde. Zijn grootvader, Jan Blom, zat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Maar zijn overgrootvader, Johan Blom, zat met zijn vrouw en zeven andere kinderen bij de NSB. Jan voegde zich vlak voor de hongerwinter bij de gewapende verzetsgroep De Duif in Friesland. Daar werd zijn beste vriend door de Duitsers gepakt en geëxecuteerd. Johan overleed in de zomer van 1945 in kamp Westerbork, waar na de bevrijding collaborateurs werden opgesloten.

Wonderlijk genoeg werden na de oorlog de familiebanden hersteld. Niemand merkte iets aan de Blommen. Over het zwarte verleden werd gezwegen. Totdat Onno besloot het zwijgen te doorbreken. Samen met zijn vader, de historicus Hans Blom en voormalig directeur van het NIOD, ging hij op zoek naar wat zijn grootvader en overgrootvader is overkomen. Door de scherpe stijl en grote vertelkracht leest Oorlogsduif als een spannende roman, waarin een duistere tijd op een sensitieve manier wordt belicht. ‘Voor mij is het goed als het waar is,’ zegt Onno’s vader tegen hem, ‘voor jou is het waar als het mooi is.’

Terug

De geschiedenis van de Joodse onderduik | Auteur: Michal Citroen | Uitgever: Alfabet | Nederlands | Hardcover | 03 april 2024 | 608 pagina's

De grote geschiedenis van de joodse onderduik. Een standaardwerk.

In oktober 1971 bracht de vader van Michal Citroen zijn dochter naar de plek waar hij was opgegroeid. Hij wees haar het huis en vertelde over de noodlottige dag dat de Duitsers kwamen. Vanaf dat moment stond hij er alleen voor en moest hij op zoek naar “een adres”. Ongeveer 25.000 joden waren tijdens de oorlog op zoek naar een adres – levensreddend voor hen die, ondanks alle dwang, oproepen voor deportatie wilden negeren. In dit boek beschrijft Michal Citroen hun geschiedenis. Gebruikmakend van getuigenverslagen vertelt ze de verhalen van onmacht, wanhoop, verraad, angst en bedrog. Maar ook van moed, daadkracht, lef en hulp. Ze beschrijft hoe de bezetter stap voor stap allerlei antijoodse maatregelen invoerde, waarom zovelen niet onderdoken – ze ontkracht de “makke schapen-theorie” – , wat de rol van de Joodse Raad was en voor welke uitdagingen de ondergedoken joden zich gesteld zagen. Met ‘Een adres’ beschrijft Michal Citroen een allesomvattende en verbijsterende geschiedenis van de onderduik van de Nederlandse joden in oorlogstijd.

Terug

De oorlogsgeschiedenis van twee joodse families | Auteur: Loes Gompes | Uitgever: Alfabet | Nederlands | Paperback | 11 april 2024 | 256 pagina's 

De indrukwekkende vluchtverhalen van twee joodse families in de Tweede Wereldoorlog

Simon Gompes, kind uit een seculier joods gezin, en Herman Schpektor, kind van orthodox joodse ouders, hebben iets gemeen: allebei vluchtten ze als tieners voor het antisemitisme dat na het uitbreken van de oorlog Europa overspoelde. In 'De vlucht wordt duur betaald' beschrijft Loes Gompes hun indrukwekkende vluchtverhalen. Haar eigen familie vluchtte aan het begin van de oorlog via Frankrijk, Portugal en Zuid-Afrika en kwam in Nederlands-Indië terecht. De familie Schpektor reisde twee jaar later via Frankrijk en Spanje naar Jamaica. Gompes beschrijft niet alleen hoe het noodlot de een gruwelijk kan treffen en de ander met de schrik laat vrijkomen, maar reconstrueert ook de opmerkelijk nonchalante houding van de Nederlandse regering ten opzichte van de Nederlandse joden die Europa probeerden te ontvluchten.

Terug

Migranten na de Holocaust in detentiekampen op Cyprus. De reis van Emil Pimentel | Auteur:  Frans R.E. Blom | Nederlands | Paperback | 18 april 2024 | 352 pagina's

Het land achter de zee vertelt het verhaal van de migratie en detentie van Holocaust-overlevenden vlak na de Tweede Wereldoorlog. In overvolle schepen vertrokken tienduizenden Joden naar Palestina, destijds nog Brits mandaatgebied. Bestempeld als illegale migranten werden velen vlak voor de Palestijnse kust onderschept door Britse oorlogsschepen. De migratie strandde in detentiekampen op het eiland Cyprus. Over die geschiedenis was wel iets bekend, maar er ontbrak een belangrijk onderdeel: ooggetuigenverslagen. Hoe was het voor deze Joden om na de oorlog weer (of alsnog) jarenlang achter prikkeldraad te worden opgesloten?

De Amsterdammer Emil Pimentel (1923-1988) zat als twintiger twee jaar gevangen op Cyprus. Waarom hij uit Europa vertrok, hoe zijn schip werd onderschept en wat hij in het kamp doorstond, legde hij vast in – nooit gepubliceerde – dagboeken, gedichten en korte verhalen. Emil was een schrijver zonder publiek, die in de Holocaust veel kwijtraakte en in de literatuur vergeefs probeerde een thuis te vinden. Zijn archief, dat door de familie enkele jaren geleden naar Nederland is gebracht, bleek het ontbrekende puzzelstuk te vormen: het stelde Frans Blom en Vivian Beekman in staat om de geschiedenis van de migratie en de interneringskampen van binnenuit te reconstrueren.

Terug

Rudolf Vrba, de man die uit Auschwitz ontsnapte om de wereld te informeren | Auteur: Jonathan Freedland | Uitgever: Spectrum | Nederlands | Paperback | 02 april 2024 | 416 pagina's 

April 1944. In het diepste geheim bereidt de 19-jarige Rudolf Vrba voor wat nog niemand is gelukt: ontsnappen uit Auschwitz. Drie dagen houdt hij zich schuil, terwijl duizenden SS’ers met speurhonden naar hem zoeken. Vervolgens doorkruist hij te voet het door de nazi’s bezette Polen. Zijn missie: de wereld op de hoogte brengen van de waarheid over de vernietigingskampen.

Vrba schreef een adembenemend verslag waarin hij de gruwelijke praktijken uit Auschwitz onthulde. Het zou Roosevelt, Churchill en de paus bereiken en uiteindelijk het leven redden van ruim 200.000 Joden. De meesterontsnapper van Auschwitz vertelt het buitengewone levensverhaal van een man die keer op keer wist te ontsnappen: uit Auschwitz, van zijn verleden en zelfs van zijn eigen naam.

Terug

Varen op leven en dood in WO II | Auteur: Jacob Haasnoot | Nederlands | Hardcover | 11 maart 2024 | 300 pagina's

Varen op leven en dood in WO II De broers Jacob en Cornelis uit Katwijk kiezen eind jaren dertig voor de koopvaardij. Ze zijn jong en de wijde wereld lokt. Amper buitengaats breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Dat maakt ze vaarplichtig frontsoldaat op oceanen die veranderen in slagvelden. Overal dreigt gevaar van luchtaanvallen, mijnen en torpedo’s. Met Cornelis wordt de lezer ondergedompeld in de duikbootoorlog en meegevoerd in zijn persoonlijke worsteling met dit geweld. Weerloze schepen vervoeren tijdens de Slag om de Atlantische Oceaan grote hoeveelheden oorlogsmaterieel, troepen en voedsel van Amerika naar Groot-Brittannië voor de bevrijding van bezet Europa. Ook vaart Cornelis mee met de grootste armada ooit naar de kust van Normandië op D-day. Jacob betrekt de lezer in de gruwelijke torpedering van zijn schip door Japanse bommenwerpers en de angstige etmalen aan boord van een reddingsloep op de Indische Oceaan. Met de ondergang van het schip stort ook het koloniale imperium Nederlands-Indië in. Dit boek markeert niet alleen de grote rol en de immense betekenis van de Nederlandse koopvaardij voor de eindoverwinning van de geallieerden, maar vormt ook een ode aan de bemanningsleden voor de zware tol die de oorlog van hen eiste. 

Terug

Geactualiseerde uitgave | Auteur: J.L. van der Pauw | Nederlands | Hardcover | 01 april 2024 | 128 pagina's 

Rotterdam 40-45 is een visuele geschiedenis van de havenstad in de Tweede Wereldoorlog. De Maasstad had het gedurende de oorlogsjaren bijzonder zwaar te verduren. Vijf dagen slechts had de rampzalige oorlog in de meidagen van 1940 geduurd. Vijf bezettingsjaren volgden. Kort na de meidagen van 1940 werden de bombardementen op de stad hervat. Geleidelijk groeide de repressie en begon de vervolging van joden en verzetsmensen. Daarnaast werden veel mannen verplicht in Duitsland te werken; vrouwen en kinderen bleven alleen achter. De schaarste nam bovendien toe. Die ging in de Hongerwinter haar tol eisen. In dezelfde barre periode werden 52.000 Rotterdamse mannen opgepakt en weggevoerd. En alles speelde zich af in een gehavende, onttakelde en volledig ontwrichte stad. Rotterdam 40-45 is gebaseerd op uitgebreid bronnen- en foto-onderzoek in binnen- en buitenland. Een deel van de foto’s is niet eerder in boeken afgedrukt. Ook onbekend bronnenmateriaal kwam tijdens het onderzoek boven water. In concept volgt het boek de succesvolle uitgave Het Grote 40-45 Boek, dat verscheen in samenwerking met het NIOD. 

Terug

Het onbekende verhaal van de dwangarbeid | Auteur: Tim Overdiek | Nederlands | Paperback | 21 maart 2024 | 256 pagina's 

Overdiek reconstrueert in dit boek op onvergetelijke wijze de lotgevallen van zijn vader en de mensen om hem heen. Het is een ultieme poging om de verhalen van de dwangarbeider alsnog te vertellen

Honderdduizenden Nederlandse mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen om in Duitsland te werken. Deze Arbeitseinsatz was een cruciale en nietsontziende manier om de oorlog gaande te houden. De meesten zwegen later over wat ze er hadden meegemaakt. Het is nog altijd een onderbelicht hoofdstuk in de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Ook de vader van Tim Overdiek was zo’n dwangarbeider. Ook hij weigerde tot zijn dood over zijn tijd in Duitsland te praten. Het was traumatisch geweest, zoveel was duidelijk. Maar over wat er precies was gebeurd, sprak hij nooit. In dit boek reconstrueert Overdiek na een lange speurtocht op onvergetelijke wijze de lotgevallen van zijn vader en de mensen om hem heen, die in 1943 uit Tilburg naar een fabriek in Krefeld vertrokken. Het is een ultieme poging om hun verhalen alsnog te vertellen, als eerbetoon aan die heel gewone Nederlandse jongens die terechtkwamen in de Duitse oorlogsmachine.

Terug

Het drama van Abraham Asscher en David Cohen | Auteur: Hans Knoop | Nederlands | Paperback | 20 maart 2024 | 256 pagina's

Nog altijd roept de Joodsche Raad felle reacties op bij voor- en tegenstanders. ‘Wat mij bij beide groepen het meest trof’, aldus auteur Hans Knoop, ‘was hun volstrekte ongeïnformeerdheid. Voor- en tegenstanders bleken zonder uitzondering feiten en achtergronden van de Joodsche Raad niet of nauwelijks te kennen.’ De Joodse volksmond sprak tijdens de Tweede Wereldoorlog van 'het Joodse verraad 'als de aanduiding van de Joodsche Raad, het instituut dat de Duitsers behulpzaam was bij de deportaties en de vernietiging van meer dan 100.000 Nederlandse Joden. Voorzitters van deze raad waren de Joodse notabelen Abraham Asscher en prof. dr. David Cohen. In schijn kreeg de Joodse gemeenschap zelfbestuur, maar in werkelijkheid werd zij gemaakt tot voltrekker van de eigen ondergang. Hans Knoop heeft een langdurig en diepgaand onderzoek ingesteld naar de persoon, de politiek en het gedrag van deze beide voorzitters. De vraag die hij hierbij centraal stelde: waren Asscher en Cohen ‘verraders’ of hebben ze getracht ‘erger te voorkomen?’ Hans Knoop werpt een nieuw licht op deze inktzwarte geschiedenis. Een stuk geschiedschrijving dat de lezer van begin tot eind in zijn greep houdt. De auteur heeft het geen van beide groeperingen naar de zin willen maken. Niet omdat de waarheid in het midden ligt, maar in de archieven van het NIOD. Met uitputtend onderzoek in deze archieven heeft Knoop antwoord willen geven op de vraag wie Asscher en Cohen waren. De Joodsche Raad is een fascinerend document met tal van nieuwe inzichten en visies over deze inktzwarte geschiedenis. Een stuk geschiedschrijving dat de lezer van begin tot eind in zijn greep houdt.

Terug

Zien, Denken, Doen | Nederlands | Hardcover | 12 maart 2024 | 160 pagina's

Nationaal Holocaustmuseum en de Hollandsche Schouwburg

Verdiep je in de geschiedenis van de Jodenvervolging en herdenk op een historische plek.

In het Nationaal Holocaustmuseum staat de Jodenvervolging in Nederland centraal. Vóór de Tweede Wereldoorlog leefden Joden en niet-Joden hier met, naast en langs elkaar. Zij hadden dezelfde rechten. Tijdens de bezetting vermoordden de nazi’s in Europa ongeveer zes miljoen Joden. Dit staat bekend als de Holocaust of Sjoa. Van de Joodse bevolking in Nederland werd driekwart vermoord. Ook het dagelijks leven van Joden voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog, de bevrijding zoals Joden die meemaakten en de omgang met de Holocaust in onze nationale herinneringscultuur komen in het museum en boek aan bod. Het Nationaal Holocaustmuseum presenteert de geschiedenis zonder terughoudendheid en geeft de slachtoffers een herkenbaar gezicht.

Voor de Tweede Wereldoorlog was de Hollandsche Schouwburg een theater, maar vanaf juli 1942 gebruikten de nazi’s het als verzamelplaats voor de deportatie van Joden. Tienduizenden werden hier uren, dagen of weken opgesloten en vervolgens gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen. Nu is het voormalig theater een belangrijke gedenkplaats voor alle slachtoffers van de Holocaust.

Terug

Archeologie van een vernietigingskamp | Auteur: Erik Schumacher | Nederlands | Hardcover | 14 maart 2024 | 160 pagina's

Archeologisch onderzoek naar de Holocaust Van vernietigingskamp Sobibor, 80 jaar geleden uitgewist uit het landschap, resteerde niets meer. 180.000 mensen werden er vermoord. Erik Schumacher beschrijft in dit aangrijpende boek het archeologisch onderzoek dat de geschiedenis van deze plek zichtbaar maakte. Niemand mocht Sobibor terugvinden. Toen de nazi’s het vernietigingskamp in 1943 opdoekten, maakten ze de muren van de gaskamers met de grond gelijk. Op die plek vonden archeologen in 2014 na jarenlang onderzoek de fundamenten van de gaskamers. In dezelfde grond troffen ze tienduizenden objecten aan. De laatste bezittingen van de slachtoffers, bedekt door roest en aarde. Sobibor was een van de vergeten plekken van de Holocaust geweest. Nu brak een strijd uit over de sporen die het kamp had achtergelaten. Tegen de achtergrond van de Poolse confrontatie met het pijnlijke verleden en de opkomst van Holocaust-toerisme deden de archeologen hun dagelijkse werk. Schep voor schep haalden ze een verschrikkelijke geschiedenis boven.

Terug

Herinneringen van Virrie Cohen die in de oorlog vijfhonderd kinderen redde uit de creche | Auteur: Rob Oudkerk | Uitgever: Amphora Books | Nederlands | Paperback | 15 maart 2024 | 144 pagina's

In de oorlogsjaren hielp Virrie Cohen ruim vijfhonderd kinderen te redden van deportatie naar de concentratiekampen. Zij was een dochter van David Cohen, een van de twee voorzitters van de Joodse Raad, die door de Duitse bezetters gedwongen werd lijsten aan te leggen van Joden die later massaal vergast zouden worden in een van de concentratiekampen. De relatie met haar vader heeft altijd in het licht gestaan van hun oorlogservaringen. En in het licht van de vijfduizend kinderen die zij niet heeft kunnen redden. In dit boekje staan authentieke herinneringen van Virrie aan haar familie en de oorlog, van ver voor de oorlog tot na de oorlog, opgeschreven in een schrift met veel foto’s, dat zij vlak voor haar dood in 2008 aan haar zoon Rob Oudkerk gaf. Hij zat veel jaren soms nachtenlang bij zijn moeder die met haar handen voor haar ogen zwijgend en soms pratend haar verschrikkingen met hem deelde. In dit boekje staan ook zijn herinneringen hieraan. Tevens heeft Rob Oudkerk vijf van de door haar geredde kinderen geïnterviewd, om het beeld over de oorlog en het naoorlogse leven in zo breed mogelijke zin te schetsen. Ook deze interviews zijn in dit boekje opgenomen.

Terug

Auteur: Anatoli Koeznetsov | Nederlands | Softcover | 08 februari 2024 | 440 pagina's

Aangrijpend verhaal over het Joodse bloedbad in Oekraïne. Het herontdekte meesterwerk over Kiev ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, verteld door een jongen die alles zag

'Ik nodig je uit in mijn lot te stappen, te denken dat je twaalf bent, dat de wereld in oorlog is en dat niemand weet wat er verder gaat gebeuren.’

In 1941 trok het Duitse leger de stad Kiev binnen. Veel Oekraïeners verwelkomden hen als bevrijders van de onderdrukking door de Sovjet-Unie. Maar binnen enkele dagen begonnen de nazi’s met het vermoorden van alle joden, en vele anderen, in de stad. Babi Jar ( Babyn Yar in het Oekraïens) was de naam van het ravijn waar de executies plaatsvonden. Het was een van de grootste massaslachtingen in de geschiedenis van de Holocaust.

Dit tragische en aangrijpende boek is gevormd uit de dagboeken van de jonge Anatoli Koeznetsov – hij was twaalf toen de Duitsers arriveerden. Met zijn heldere en overtuigende stem, zijn eerlijkheid en zijn kinderblik neemt hij ons mee door de verschrikkingen van die oorlogsjaren. Babi Jar heeft de dwingende vertelkracht van fictie, maar iedere gebeurtenis die in het boek wordt verteld is waar.

De Nederlandse vertaling is de complete, ongecensureerde versie van Babi Jar. De geschiedenis van het boek is zichtbaar in de tekst: passages in vet markeren de door de sovjets gecensureerde tekst.

Terug

Hoe het leven van mijn grootvader in 1943 eindigde onder de guillotine | Auteur: Frances Sanders | Uitgever: Atlas Contact | Nederlands | Paperback | 13 februari 2024 | 280 pagina's

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de grootvader van de auteur onthoofd. De even onvoorstelbare als bloedstollende geschiedenis van een man die op het verkeerde moment op de verkeerde plaats is.

Jacob Dirkmaat, een eenvoudige koopman uit Noord-Holland, had het geluk niet aan zijn zijde. Na de zware crisisjaren drijven handel en liefde hem naar Wenen. Eindelijk breken gouden tijden aan. Maar het opkomend nazisme verandert de stad in een grimmige arena. Pas als het te laat is, ontdekt Jacob dat hij de speelbal is van de nieuwe autoriteiten. In 1943 wordt hij, na een vonnis van een nazi-rechtbank, onthoofd – een duistere geschiedenis waarover in de familie wordt gezwegen. Als in 2018 brieven opduiken van Jacobs mysterieuze geliefde, gaat zijn kleindochter Frances Sanders op onderzoek uit. Op zinderende wijze ontrafelt ze hoe het net van kwade opzet en verraad zich om haar grootvader sluit. De man die weg moest is de persoonlijke tragedie van een man die groot droomde en diep viel: het verhaal van een man die werd verzwolgen door de maalstroom van zijn tijd.

Terug

Vermist in de Tweede Wereldoorlog | Auteur: Arie Bergwerff | Nederlands | Paperback | 05 februari 2024 | 144 pagina's

In januari 1945 probeert in Oost-Pruisen een konvooi vrachtwagens met Duitse vluchtelingen uit handen van de Russische troepen te blijven. Mijn oom Arie van der Knaap (1920, Rozenburg) is een van de chauffeurs, hij is door de Organisation Todt (O.T.) in mei 1943 als dwangarbeider naar Estland gestuurd. In de omgeving van Allenstein krijgt hij een lekke band. Botte bandenpech in de vrieskou. ‘Rijden jullie maar door’, zegt hij tegen de konvooileider, ‘ik ben zo klaar’. Het is het allerlaatste wat er wordt vernomen van Arie, de oudere broer van mijn moeder Fija. Bij mijn geboorte besluiten mijn ouders om mij naar mijn vermiste oom te vernoemen. Op mijn 18e verjaardag krijg ik van opa Jacob van der Knaap de ring die Marie, de verloofde van Arie, enkele jaren na de oorlog na lang aarzelen teruggeeft aan mijn grootouders. Ik doe de ring nooit meer af. Na de dood eind december 2015 van Krijns, de jongste zus van Arie, komt er, bij het leegruimen van haar woning, een zestigtal brieven van haar vermiste broer uit een lade. Telkens weer is er aan het slot de oproep aan zijn familie om er toch vooral de moed in te houden. ‘Tot spoedig weerziens in een bevrijd Holland’, zo besluit hij veelal. Ook in deze la liggen de steeds wanhopiger brieven van mijn opa Jacob. Tot ver na de oorlog - er is zelfs een brief uit 1956 - klopt hij bij alle mogelijke instanties in binnen- en buitenland aan met het verzoek om informatie over zijn vermiste zoon. Tevergeefs, want Arie keert niet meer terug.

Terug

Verslag uit het land van Auschwitz | Auteur: József Debreczeni | Uitgever: de Arbeiderspers | Nederlands | Paperback | 23 januari 2024 | 248 pagina's 

Toen journalist en dichter József Debreczeni in Auschwitz aankwam was zijn levensverwachting vijfenveertig minuten. Dat was de tijd die de nazi’s nodig hadden om de halfdode gevangenen in groepen te sorteren en naar de gaskamers te sturen. Nadat hij de selectie had overleefd kwam hij via diverse Auschwitzkampen in ‘het koude crematorium’ terecht, het ‘ziekenhuis’ in werkkamp Dörnhau, waar gevangenen die te zwak waren om te werken op hun executie wachtten.

Het koude crematorium verscheen voor het eerst in 1950 en was het eerste boek in communistisch Oost-Europa dat het ware gezicht van de Holocaust liet zien. Met nietsontziende precisie beschrijft Debreczeni de sociale orde en de mechanismen van ontmenselijking in de kampen. Meer dan zeventig jaar later wordt dit literaire meesterwerk wereldwijd vertaald.

Terug

Het uitzonderlijke verhaal van Lorenzo Perrone, die het leven van Primo Levi redde in Auschwitz |

Auteur: Carlo Greppi | Nederlands | Paperback | 18 januari 2024 | 368 pagina's

Een historisch relaas over de bijzondere vriendschap tussen Lorenzo Perrone en Primo Levi: een hoopvolle boodschap over wat het betekent om medemenselijk te zijn in tijden van oorlog

Lorenzo Perrone werkte in Auschwitz in opdracht van een Italiaans bedrijf als metselaar toen hij Primo Levi ontmoette, die er werd ingezet als dwangarbeider. Ondanks de gevaarlijke omstandigheden hielp Perrone Levi door hem voedsel te brengen en brieven naar zijn familie te smokkelen, wat streng verboden was. Mede dankzij Perrone overleefde Levi het kamp.

Na de oorlog hielden de mannen contact. Levi noemde om zijn vriend te eren zijn eigen kinderen Renzo en Lorenza, en toen Lorenzo aan lager wal raakte en overleed, sprak Levi op zijn begrafenis.

Miljoenen mensen kennen het werk van Primo Levi, een schrijver van internationale statuur, maar dit boek laat ons op een andere manier met hem en zijn werk kennismaken. Lorenzo Perrone is een vergeten persoon uit de geschiedenis, een held op zijn eigen bescheiden manier. Een man van weinig woorden is niet alleen een historisch relaas van een bijzondere vriendschap, het is ook een hoopvolle boodschap over wat het betekent om medemenselijk te zijn in tijden van oorlog.

Terug

Ik was een van de jongste overlevenden van Auschwitz. Dit is mijn verhaal | Auteur: Tova Friedman | Uitgever: Boekerij | Nederlands | Paperback | 10 januari 2024 | 272 pagina's

‘Ik had geen naam. Ik was nummer 27633. Ik ben een overlevende van Auschwitz. Daar hoort de verplichting bij om de anderhalf miljoen Joodse kinderen die door de nazi’s werden vermoord te vertegenwoordigen.’ Tova Friedman

Tova Friedman is een van de jongste slachtoffers die Auschwitz overleefden. Ze woonde als peuter in een Joods getto in Centraal-Polen en was vier toen zij en haar ouders naar een naziwerkkamp werden gestuurd. Toen ze zes was, werd ze samen met haar moeder in een volgepakte veewagen naar vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau overgebracht, terwijl haar vader naar Dachau werd gedeporteerd.

Tova ontsnapte ternauwernood aan de dood en was getuige van wreedheden die ze nooit zou kunnen vergeten. Ze is een van de weinige Joden die een gaskamer zijn binnengegaan en het kunnen navertellen. Terwijl nazimoordcommando’s de laatste weken voor de komst van de Russen in januari 1945 door Birkenau zwierven, verstopten Tova en haar moeder zich tussen de lijken. Na de bevrijding keerden ze terug naar hun geboorteplaats in Polen. Uiteindelijk spoorde Tova’s vader hen op en werd het gezin herenigd.

Tova heeft haar leven gewijd aan het vertellen over de oorlog, om de herinnering aan de slachtoffers levend te houden. In dit boek vertelt ze wat haar is overkomen en onthult ze een familiegeheim dat een inkijk geeft in de vreselijke keuzes die Joden moesten maken om in leven te blijven.

Terug

Getuigenissen | Auteur: Arnon Grunberg | Nederlands | Paperback | 31 oktober 2024 | 496 pagina's 

Op 27 januari 1945 werd concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz bevrijd door het Rode Leger. Hier zijn minstens 1,1 miljoen mensen vermoord: mannen, vrouwen en kinderen, merendeels Joden. De meeste ooggetuigen, de gevangenen die het kamp wisten te overleven, zijn inmiddels overleden.

Ter gelegenheid van de 75-jarige herdenking van de bevrijding van Auschwitz verzamelde Arnon Grunberg teksten van ‘morele getuigen’, getuigen die slachtoffer waren van de terreur. Van Primo Levi’s vlak na de bevrijding geschreven Is dit een mens en het onbekendere, aangrijpende werk van Tadeusz Borowski tot de teksten van Zalmen Gradowksi, die in Auschwitz vermoord werd – zijn geschriften heeft hij begraven nabij een van de crematoria.

Terug

Auteur: Nynke Kuipers | Nederlands | Paperback | 23 april 2024 | 226 pagina's

In de zomer van 1940 tekende de opa van Nynke Kuipers voor het lidmaatschap van de NSB. De gevolgen van deze keuze galmen nog generaties lang na. Haar oma werd na de bevrijding uit haar huis gezet en was te labiel om goed voor haar jonge kinderen te zorgen. Het gezin verwilderde. Haar moeder nam als oudste de taken over en probeerde zich staande te houden in een vijandige wereld. Ze bleef altijd ‘kind van een NSB-er’ en het was verwarrend dat de enige die ze kon vertrouwen ‘fout’ was. Als kind voelde Kuipers dat haar moeder iets verborgen hield, maar er werd met geen woord over deze duistere kant van de oorlog gesproken. Totdat de moeder last kreeg van nachtmerries en paniekaanvallen. Als Nynke Kuipers jaren later met haar kinderen in Friesland gaat kamperen, liggen de familieverhalen verspreid over het landschap, als de scherven van een uiteengespat glas. Ook haar kinderen zullen zich moeten verhouden tot het hebben van een foute overgrootvader. Er is niks om trots op te zijn. Stilte na de oorlog is een uitgebalanceerde beeldroman die een tijdsbestek van ruim honderd jaar beslaat en waarin op de voet gevolgd wordt hoe trauma door de generaties heensijpelt.

Terug

Auteur: Kate Quinn | Uitgever: de Fontein | Nederlands | Paperback | 03 april 2024 | 432 pagina's 

Deze meeslepende en spannende roman is gebaseerd op het leven van de echte Mila Pavlitsjenko, de jonge Oekraïense studente en moeder die als sluipschutter aan het front vocht tegen de nazi’s.

Kiev, 1937. De jonge studente Mila Pavlitsjenko is gefocust op haar studie en op haar zoon. Maar na Hitlers invasie van de Sovjet-Unie vier jaar later sluit ze zich aan bij het Rode Leger. Als sluipschutter vecht ze niet alleen tegen de nazi’s, maar ook tegen de vooroordelen van haar medesoldaten.

Tot iemand de pr-mogelijkheden van een succesvolle vrouw in het leger herkent, en ze in 1942 naar Amerika wordt gestuurd voor een goodwill-tour. Daar vindt ze een onverwachte bondgenote in first lady Eleanor Roosevelt.

Maar als iemand uit Mila’s verleden de krachten bundelt met een vijand dicht bij President Roosevelt, moeten de twee vrouwen samenwerken om Amerika’s oorlogspresident te beschermen.

Terug

Hoe ik de Holocaust overleefde | Auteur: Malka Levine | Uitgever: Omniboek | Nederlands | Paperback | 11 april 2024 | 272 pagina's

Malka Levine en haar broers overleven de Holocaust dankzij hun moeder. ‘Mijn moeders moed’ is een indrukwekkend verhaal over durf, medemenselijkheid en hoop.

‘Mijn moeders moed’ is het levensverhaal van Malka Levine. De twee jaar oude Malka en haar gezin schuilen tijdens de pogrom van augustus 1942 onder de vloerplanken van hun gettohuis in Volodymyr-Volynskyi (toen Polen, nu Oekraïne). Wanneer de nazi’s het huis binnenvallen offert vader Moshe zich op zodat moeder Rivka en de kinderen niet gevonden zullen worden. Net voordat hij het luik in de vloer sluit zegt Moshe de laatste woorden die hij ooit tegen zijn vrouw zal uitspreken: Red de kinderen.

Malka overleefde de Holocaust dankzij haar moeders moed, vindingrijkheid en wilskracht. De verschikkingen die Malka tijdens de oorlog meemaakt zullen haar voor altijd bij blijven, maar zo ook iedereen die het gezin helpt.

Terug

Auteur: Gaelle Nohant | Nederlands | Paperback | 09 april 2024 | 400 pagina's

Gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Irène zoekt 70 jaar na de Tweede Wereldoorlog naar de eigenaren en nabestaanden van de in de kampen achtergebleven spullen. Voor lezers van 'Haar naam was Sarah'.

De winnaar van de Boekhandelsprijs van Frankrijk.

Bijna zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog krijgt de Française Irène de opdracht om de duizenden voorwerpen die in de bevrijde kampen gevonden zijn, terug te geven aan de eigenaren of hun nabestaanden. De spullen lagen al die tijd opgeslagen in het archief van het documentatiecentrum waar ze werkt. Maar waar moet ze beginnen? Ze kiest een oude pop, een medaillon en een geborduurde zakdoek... Elk voorwerp met een eigen verhaal.

Tijdens haar onderzoek stuit Irène op de mysteries van het centrum en van haar eigen historie. Blijft het alleen bij geschiedenis of blijken de schimmen uit het verleden toch veel levendiger dan gedacht?

In haar zoektocht neemt Nohant je mee van Warschau naar Parijs en Berlijn, via Thessaloniki naar Argentinië, en zie je de mensheid op haar slechtst, maar ook op haar best. Van wie ze waren is een verwoestend mooie roman over ons verleden en de kracht van hoop.

Terug

In gevangenschap hebben ze alleen elkaar nog | Auteur: Heather Morris  | Uitgever:  HarperCollins | Nederlands | Paperback | 20 februari 2024 | 384 pagina's

De vrouwen van het kamp is een prachtige, ontroerende roman van bestsellerauteur Heather Morris. Een aanrader voor de lezers van De tatoeëerder van Auschwitz.

Als Singapore in 1942 in handen valt van Japan, smokkelt de Engelse muzikant Norah Chambers haar achtjarige dochter de stad uit en gaat ze aan boord van het koopvaardijschip de Vyner Brooke . Ook Nesta James, een Australische verpleegkundige, stapt aan boord. Enkele dagen later wordt het schip midden op zee gebombardeerd.

Norah en Nesta weten wonder boven wonder de kust van het door Japan bezette Indonesië te bereiken, om vervolgens terecht te komen in het beruchte interneringskamp Palembang op Sumatra. De vrouwen hebben jarenlang alleen elkaar om zich aan vast te houden, maar blijven manieren vinden om hoop te houden.

Terug